Δεν υπάρχουν ακόμη ετικέτες.
Πήγα πρόσφατα θέατρο, στην παράσταση "Με λένε Έμμα" και βγήκα πολύ συγκινημένη. Η παράσταση αφορά στην προσπάθεια μιας νεαρής γυναίκας να απεξαρτηθεί από τα ναρκωτικά και το αλκοόλ. Ξεκινά με την αρχική ψευδαίσθηση ότι έχει τον έλεγχο, ότι απλά δεν θέλει ακόμα να κόψει, αλλά μπορεί να το κάνει, όποτε αποφασίσει. Δεν είναι εθισμένη πιστεύει. Οι άλλοι είναι, εκείνη όχι. Συνεχίζει με την πορεία στο κέντρο απoτοξίνωσης-απεξάρτησης, τις αρχικές αντιστάσεις που υψώνονται τεράστιες, αφού η κοινωνία είναι σάπια και αλλάζει προς το χειρότερο, τουλάχιστον οι ουσίες δεν σε προδίδουν ποτέ, είναι πάντα εδώ για σένα, λέει η νεαρή γυναίκα. Οι άμυνες της στο Θεό, εκείνον που απορρίπτει αφού δεν έχει σώσει εκείνη και τον κόσμο, άρα ο μόνος Θεός είναι πάλι η ουσία, που όντως δεν την εγκαταλείπει. Ο χειρισμός της, τα ψέματα, η απαξίωση των άλλων ως αδύναμων μπροστά στην εξάρτηση τους, η νέα ψευδαίσθηση ότι αφού αποτοξινώθηκε σωματικά όλα καλά, δεν υπάρχει κάτι άλλο. Όλα είναι στο μυαλό και εκεί τα βολεύει, τα καταφέρνει, τα χειρίζεται … Εγκαταλείπει τη δομή, απότομα και βιαστικά, υποτιμώντας. Αυτό έκανε πάντα άλλωστε στον εαυτό της, πως θα μπορούσε να κατανοήσει ότι τα όρια, η ειλικρίνεια, η αυθεντικότητα είναι η βοήθεια που χρειάζεται; Πως να την δει αφού δεν την έμαθε ποτέ; Η παλινδρόμηση είναι δεδομένη, και χειρότερη από ποτέ. Αυτή τη φορά επιστρέφει, πιο ταπεινά, δεν τα κατάφερε με τον γνωστό της τρόπο. Πάμε πάλι, αλλιώς.
Δεν συνεχίζω την διήγηση, δεν θα σας δώσω spoiler. Δεν έχει σημασία άλλωστε. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι το έργο που παρακολούθησα είναι βγαλμένο από τη ζωή.
Αυτό που έχει σημασία είναι ότι όσο πιο νεαρό το άτομο που είναι εθισμένο, τόσο πιο επείγον και απαραίτητο είναι να δουλέψει όλη η οικογένεια στην κατεύθυνση της ανάληψης ευθύνης που της αναλογεί. Της ευθύνης που ένα μέλος της επωμίστηκε, και που εκφράζει τη βαθιά δυσλειτουργία της. Στο θεατρικό δεν έγινε έτσι, αλλά και στην πραγματική ζωή δεν γίνεται έτσι, παρά τις παραινέσεις για τη συμμετοχή της οικογένειας συνολικά στην αντιμετώπιση του εθισμού από τις ουσίες. Ειδικά αν το άτομο είναι χρόνια ενήλικας, η ευθύνη γίνεται αποκλειστικά δική του. Γιατί αν δεν αναλάβει την ευθύνη της δικής του ζωής δεν θα το κάνει κάποιος άλλος.
Τι είναι εξάρτηση; "Εξάρτηση από ουσίες είναι η κατάσταση απόλυτου εθισμού, κατά την οποία ένας άνθρωπος κυριαρχείται από την έντονη ανάγκη λήψης της ουσίας. Η σωματική εξάρτηση εμφανίζεται όταν το σώμα του έχει προσαρμοστεί στην ουσία και αναπτύσσει συμπτώματα μόλις σταματήσει τη χρήση (στερητικό σύνδρομο). Η ψυχολογική εξάρτηση εμφανίζεται όταν ο άνθρωπος έχει ανάγκη από τη χρήση της ουσίας για να νιώσει καλά, να διώξει το άγχος ή την ψυχική πίεση ή απλά για να νιώθει φυσιολογικός. Η ψυχολογική εξάρτηση, σε σύγκριση με τη σωματική, είναι πιο σημαντική και είναι αυτή που απαιτεί πολύ περισσότερο χρόνο για να αντιμετωπιστεί" (www.kethea.gr).
Η εξάρτηση από τις ουσίες είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Παίζει ρόλο το οικογενειακό περιβάλλον, τα βιώματα της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, η ανατροφή και οι ενδοοικογενειακές σχέσεις, οι αξίες και οι αρχές, τα όρια, η ασφάλεια και η παιδεία. Παίζει ρόλο το κοινωνικό περιβάλλον, πως σε θέλει η κοινωνία για να είσαι αποδεκτός, σε θέλει γρήγορο και αποδοτικό από τη μία, αλλά έχει και ανάγκη για αποδιοπομπαίους τράγους, οπότε υπάρχουν ουσίες για όλα τα πρότυπα και τις ανάγκες που προάγει. Επίσης, παίζει ρόλο ο χαρακτήρας και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ανθρώπου στο αν θα στραφεί στις ουσίες για να λύσει τα προβλήματά του και να βρει την γαλήνη που προσδοκά. Ακόμη και στην ίδια οικογένεια και με τα ίδια βιώματα να έχουμε μεγαλώσει, το πως θα αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες, τι νόημα θα προσδώσουμε και πως θα επιλέξουμε να τα διαχειριστούμε το μετά, μπορεί να έχει μεγάλη διαφορά. Η ανοχή συχνά και η προαγωγή της χρήσης ουσιών από το περιβάλλον, επαγγελματικό, πολιτισμικό, οικογενειακό, η διαθεσιμότητα των ουσιών εκεί που ζω και μεγαλώνω, το πόσο κοινωνικά αποκλεισμένος/ η μπορεί να είμαι και πόσες διεξόδους μου προσφέρονται από το περιβάλλον μου για να αναπτύξω δεξιότητες παντός είδους. Νεαρά άτομα με άγχος επιβίωσης, άγχος απόδοσης, άγχος κοινωνικό μπορεί να στραφούν στις ουσίες για να το καταπραΰνουν, άτομα αδιάγνωστα ψυχικών διαταραχών που δεν λαμβάνουν κατάλληλη φροντίδα επίσης μπορεί να ψαχτούν για εξασθένηση των συμπτωμάτων τους σε ουσίες. Άτομα που κουβαλάνε το φορτίο της ύπαρξής τους όλης, την ντροπή πιθανά ενός ολόκληρου συστήματος, μιας οικογένειας ολόκληρης.
Η εξάρτηση από ουσίες είναι σύμφωνα με τον Claude Olievenstein “Το προϊόν της συνάντησης μιας ή περισσότερων ψυχοδραστικών ουσιών, με μια ευάλωτη προσωπικότητα, σε μια δοσμένη κοινωνικό-πολιτιστική στιγμή. Θα μπορούσαμε επίσης να ορίσουμε την εξάρτηση ως την απώλεια της ελευθερίας του ατόμου απέναντι στο αντικείμενο της εξάρτησής του (ψυχοδραστικές ουσίες, τυχερά παιγνίδια, διαδίκτυο, τροφή κ.λπ.ψ). Πρόκειται για ένα κοινωνικό φαινόμενο, έκφραση της κρίσης της κοινωνίας και του πολιτισμού, μια κρίση, που διαμέσου της οικογένειας που δυσλειτουργεί, αποτυπώνεται με τον πιο δραματικό τρόπο στον πολύ ευάλωτο, γεμάτο εσωτερικά κενά, ψυχισμό αυτού του ατόμου, το οποίο, κατά τη συνάντησή του με το αντικείμενο της εξάρτησής του, βιώνει το απόλυτο αδιέξοδο" (www.18ano.gr).
Το άτομο έχει καλούς λόγους τόσο που ξεκινά όσο και που συνεχίζει τη χρήση ουσιών με την έννοια ότι απολαμβάνει τα οφέλη της όποιας ουσίας. Από ενέργεια και ανεβασμένη διάθεση, αδρεναλίνη στο full, βίωμα πρωτόγνωρων αισθητηριακών καταστάσεων, αίσθημα χαράς, μείωση αναστολών, ευχαρίστηση επιπέδου πολλαπλών οργασμών, αίσθημα του ανήκειν και του γίνομαι σημαντικός/ η. Αλλιώς γιατί να εθιστεί κάποιος αν δεν υπήρχαν κι αυτά;
Για την Gestalt η εξάρτηση του ατόμου αφορά στην προσπάθεια του για αυτορύθμιση. Η αυτορύθμιση αφορά στο εύρος των επιλογών και των δημιουργικών προσαρμογών που κάνουμε κάθε στιγμή καθώς αλλάζουν οι συνθήκες γύρω μας με σκοπό να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες που αναδύονται. Είναι σημαντικό ωστόσο να είναι καθαρή και σε επίγνωση η ανάγκη που ζητά να ικανοποιηθεί. Ποια ανάγκη ψάχνει να ικανοποιήσει ένας άνθρωπος που στρέφεται στις ουσίες; Και γιατί επαναλαμβάνει την ίδια πράξη ξανά και ξανά εφόσον υποτίθεται ότι ανταποκρίνεται στην ανάγκη του σε πρώτη φάση; Στην πραγματικότητα η βαθύτερη ανάγκη του ανθρώπου δεν είναι σε επίγνωση, και οι ουσίες έρχονται να παίξουν ένα ακόμα ρόλο, να μουδιάσουν τις αισθήσεις, να τις παραπλανήσουν, ώστε να παραμείνει το μήνυμα που έρχεται από τον οργανισμό στη σκιά, να μείνει αδιαμόρφωτη η ανάγκη. Έτσι το άτομο αναπτύσσει και επαναλαμβάνει μια διαδικασία που σαφώς και έχει ευχαρίστηση, ικανοποίηση αλλά ποτέ δεν θα καταφέρει να ικανοποιήσει τη βαθύτερη ανάγκη του. Σταδιακά παγιώνεται όμως η διαδικασία της λήψης ουσιών ως τη μόνη πηγή μιας κάποιας "χαράς" μια κάποιας "ευτυχίας" ενός κάποιου "ανεβάσματος" και κρύβει το βαθύτερο τραύμα του ανθρώπου, εκείνο που δεν εκφράζεται, δεν φροντίζεται και άρα δεν επουλώνεται -στο βαθμό που γίνεται αυτό-. Αντ’ αυτού, ο άνθρωπος καταπίνει/ τρώει ένα χάπι, καπνίζει ένα "τσιγάρο", σνιφάρει μια σκόνη, κάνει ένεση ή πίνει ένα υγρό. Καμία επεξεργασία, αμάσητη η διαδικασία. Καταναλώνει ξανά και ξανά όλες τις ενδοβολές που έχει λάβει και έχει καταπιεί από παλιά. Ότι δεν είναι αρκετά σημαντικός για να αναγνωρισθεί αυτός και οι ανάγκες του, τα συναισθήματά του, δεν είναι αρκετά σημαντικός για να είναι προτεραιότητα, για να έχει αξία, για να είναι αποδεκτός με την όποια ευαλωτότητά του. Ο σημαντικός άλλος γίνεται η ουσία η ίδια, η ερωμένη/ ο εραστής που απαιτεί αποκλειστικότητα.
Η θεραπεία Gestalt δίνει έμφαση στην ευαισθητοποίηση των κοιμισμένων, των παγωμένων αισθήσεων, στην ανάπτυξη της επίγνωσης του ατόμου ως προς τις πραγματικές του ανάγκες προς ικανοποίηση, και στην στην εκμάθηση τρόπων που το άτομο θα κινηθεί προς τη φροντίδα των τραυμάτων του ώστε πραγματικά να αναγνωρίσει επιτέλους το ίδιο ως όλο με την σημαντικότητα που του αναλογεί. Η αμφισβήτηση των ενδοβολών δεν είναι μια απλή ή εύκολη διαδικασία, το άτομο έχει μάθει να σχετίζεται με την όποια ουσία καταναλώνει που δεν τον προδίδει ποτέ. Η ανάπτυξη εμπιστοσύνης με τον θεραπευτή, το σαφές και ξεκάθαρο πλαίσιο συνεργασίας, τα όρια και το κράτημα που χρειάζεται το άτομο για να αρχίζει να σχετίζεται απ’ ευθείας και όχι διαμέσου είναι θεμελιώδη για μια καλή θεραπευτική πορεία.
Το παρόν άρθρο σε καμία περίπτωση δεν φιλοδοξεί να καλύψει ένα πολυσύνθετο θέμα όπως είναι η τοξικοεξάρτηση παντός είδους. Πιο πολύ φιλοδοξεί να αναδείξει την ευθύνη μιας κοινωνίας ολόκληρης που εθελοτυφλεί σε ένα διαχρονικά υπαρκτό ζήτημα και την ατομική ευθύνη μαζί. Δεν συμβαίνει τίποτα τυχαία, δεν είναι θέμα μιας "κακής παρέας" που ρίχνει κάτι στο ποτό, ούτε αφορά συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπων. Ο μέσος όρος έναρξης χρήσης ουσιών κάθε είδους πέφτει με τα χρόνια, παιδιά 12 χρονών εισπνέουν ουσίες οικιακής χρήσης για να "φτιαχτούν" ενώ η χρήση αλκοόλ σε μικρές ηλικίες είναι επίσης διαδεδομένη, γίνεται κουλτούρα. Η ευθύνη είναι μια λέξη που δεν λέει και πολλά αν δεν γίνει βίωμα, αν δεν μάθουμε να μην βάζουμε πράγματα κάτω από το χαλί. Είναι εύκολο να ψάχνουμε για αποδιοπομπαίους τράγους είναι δύσκολο να αναλάβουμε την ευθύνη που τους δημιουργήσαμε.
Commentaires